خسارت سمی که صادرات پسته رفسنجان را تهدید می کند
به گزارش گل چرم، کرمان_پسته در حالی بعنوان یکی از اصلی ترین اقلام صادراتی کشور نقشی کلیدی در ارزآوری ایفا می کند که وجود سم آفلاتوکسین در پسته چالش جدی در راه صادرات این محصول بوجود آورده است.
خبرگزاری مهر – گروه استان ها: پسته یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی ایران و نماد برجسته ای از توانمندی اقتصادی رفسنجان است. این محصول علاوه بر ارزش غذایی بالا، یکی از اصلی ترین اقلام صادراتی کشور به حساب می آید و نقشی کلیدی در ارزآوری ایفا می کند. با این وجود، وجود سم آفلاتوکسین در پسته و برخی دیگر از محصولات خشکبار، چالشی جدی در راه صادرات این محصول بوجود آورده است. در سالهای گذشته، بازگشت محصولات صادراتی ایران از بازارهای بین المللی به علت آلودگی به آفلاتوکسین، خسارت های جبران ناپذیری به کشاورزان وارد کرده و اقتصاد محلی را تحت تاثیر قرار داده است.
آفلاتوکسین؛ تهدیدی جدی برای صادرات پسته
آفلاتوکسین نوعی سم قارچی است که در شرایط نامناسب نگهداری، رطوبت بالا و دمای نامطلوب در محصولات کشاورزی تولید می شود. این سم که به طور عمده از قارچ های آسپر ژیلوس فلاووس و آسپر ژیلوس پارازیتیکوس تولید می شود، نه تنها سلامت مصرف کنندگان را تهدید می کند، بلکه صادرات محصولات آلوده به این سم به بازارهای جهانی، بخصوص کشورهای اروپایی و آسیایی، ممنوع می باشد.
در مورد پسته رفسنجان، این سم به یک چالش اساسی تبدیل گشته است. بازارهای بین المللی مانند اتحادیه اروپا و آمریکا استانداردهای سخت گیرانه ای در مورد میزان مجاز آفلاتوکسین دارند و هرگونه تخطی از این استانداردها منجر به بازگشت محموله های صادراتی می شود. چنین مسائلی به کشاورزان ضررهای مالی سنگینی وارد کرده و اعتماد تجار خارجی به محصولات ایرانی را کاهش داده است.
ابعاد خسارت ناشی از آفلاتوکسین
آلودگی پسته به آفلاتوکسین سالانه میلیاردها تومان خسارت مستقیم و غیرمستقیم به کشاورزان و اقتصاد ایران وارد می نماید. خسارت های مستقیم شامل هزینه های از دست رفته صادرات، بازگشت محموله ها و از بین رفتن محصولات آلوده است. خسارت های غیرمستقیم هم شامل کاهش اعتماد به برند پسته ایرانی و از دست دادن بازارهای بین المللی است.
بر اساس گزارش های انتشار یافته، برخی کشورهای خریدار در سالجاری، بارها محموله های پسته ایران را به علت آلوده بودن به آفلاتوکسین برگشت داده اند. این مساله نه تنها سبب زیان مالی شده، بلکه هزینه های بازاریابی و کوشش برای بازپس گیری اعتبار از دست رفته را هم افزایش داده است.
راهکارها برای مقابله با آفلاتوکسین
برای مقابله با این معضل، دو راهکار اصلی وجود دارد: جلوگیری از تولید آفلاتوکسین و حذف آن از محصولات آلوده. هر دو این راهکار ها نیازمند زیرساخت های مناسب، دانش فنی پیشرفته و هم افزایی میان بخش دولتی و خصوصی است.
پیشگیری بهترین و کم هزینه ترین راهکار برای مقابله با آفلاتوکسین است. این امر با رعایت اصول کشاورزی مناسب، همچون برداشت بموقع، خشک کردن سریع و اصولی پسته، و نگهداری آن در شرایط بهینه، امکانپذیر است. کشاورزان باید آموزش های لازم را در مورد مدیریت مزرعه و انبارداری دریافت نمایند. همچنین، استفاده از قارچ کش ها و مواد شیمیایی مجاز برای کنترل قارچ های مولد آفلاتوکسین هم ضروری می باشد.
با وجود تلاشهای پیشگیرانه، امکان دارد بخشی از محصولات کشاورزی به آفلاتوکسین آلوده شوند. در این صورت، استفاده از فناوری های پیشرفته برای حذف این سم اهمیت پیدا می کند. یکی از مهم ترین نوآوری ها در این حوزه، استفاده از فناوری پلاسما است.
راه اندازی کارخانه پلاسما در رفسنجان؛ گامی به سمت حل معضل آفلاتوکسین
در تاریخ ۲۶ آبان ۱۴۰۳، اولین کارخانه آلودگی زدایی و فرآوری خشکبار بر مبنای فناوری پلاسما در رفسنجان راه اندازی شد. این کارخانه با هدف حذف آفلاتوکسین و دیگر آلاینده ها از محصولاتی مانند پسته، بادام، و غلات به راه افتاده است. فناوری پلاسما با استفاده از دانش هسته ای، امکان آلودگی زدایی از محصولات کشاورزی را با حفظ کیفیت آنها فراهم می آورد.
این کارخانه ظرفیت پذیرش ۳ تن محصول در ساعت را دارد و در مرحله اول بهره برداری، سالانه ۶ هزار تن خشکبار و محصولات کشاورزی را فرآوری خواهد نمود. به قول مسؤلان، این پروژه با همکاری بخش خصوصی و دولتی محقق شده و نمونه ای موفق از بهره گیری از فناوری نوین در حل مشکلات کشاورزی است.
مزایای فناوری پلاسما در حذف آفلاتوکسین
با حذف آفلاتوکسین، محصولات کشاورزی ایران استانداردهای سخت گیرانه بازارهای بین المللی را کسب می کنند. این شیوه به علت عدم استفاده از مواد شیمیایی مضر، کیفیت محصولات را حفظ می نماید. راه اندازی کارخانه های مشابه می تواند فرصت های شغلی جدیدی برای جوانان ایجاد نماید. با کاهش خسارت ها و افزایش صادرات، اقتصاد محلی رفسنجان تقویت خواهد شد.
با وجود راه اندازی کارخانه پلاسما، اجرای موفق این راهکار در سطح وسیع نیازمند حل چالش های گوناگونی است: سرمایه گذاری بیشتر: توسعه زیرساخت ها و ایجاد کارخانه های مشابه در دیگر مناطق تولید پسته ضروری می باشد.
آگاهی بخشی به کشاورزان در رابطه با جلوگیری از آلودگی اولیه باید در اولویت قرار گیرد. معرفی محصولات فرآوری شده با فناوری پلاسما به خریداران خارجی نیازمند تبلیغات گسترده است.
علی مرادی، کارشناس گیاه پزشکی و متخصص در زمینه مدیریت قارچ های آلاینده محصولات کشاورزی، در گفت و گویی با خبرنگار مهر سفارش هایی برای کشاورزان عرضه کرده است تا از تولید سم آفلاتوکسین در محصول پسته جلوگیری نمایند.
وی بر اهمیت مدیریت صحیح در تمام مراحل کاشت، برداشت، و نگهداری محصول تاکید و چند راهکار کلیدی را مطرح کرده و می گوید: برداشت بموقع پسته نقش حیاتی در کاهش خطر آلودگی دارد. اگر محصول به مدت طولانی روی درخت باقی بماند، احتمال ترک خوردگی پوست خارجی پسته افزایش خواهد یافت که شرایط را برای نفوذ قارچ های مولد آفلاتوکسین فراهم می آورد.
به گفته این کارشناس، بعد از برداشت، پسته ها باید فورا به روش صحیح خشک شوند. رطوبت بالا یکی از عوامل اصلی رشد قارچ ها است. وی سفارش می کند که رطوبت پسته به کمتر از ۶ درصد برسد تا محیط برای رشد قارچ ها نامساعد شود. استفاده از خشک کن های مکانیکی یا پهن کردن محصول در محیط های آفتابی و دارای تهویه مناسب همچون راهکارهای مؤثر است.
مرادی، تاکید می کند که انبارداری اصولی یکی دیگر از مراحل مهم برای جلوگیری از تولید آفلاتوکسین است. پسته ها باید در محیطی خشک، خنک و دارای تهویه مناسب نگهداری شوند. دمای انبار نباید از ۱۵ درجه سانتی گراد بیشتر باشد و رطوبت نسبی محیط هم باید زیر ۷۰ درصد باشد.
وی اخطار می دهد که صدمه های فیزیکی مانند ترک خوردگی یا شکستگی در فرایند برداشت و حمل و نقل، احتمال نفوذ قارچ ها را زیاد می کند. استفاده از ابزارها و روش های مناسب در این مراحل ضروری می باشد.
مرادی سفارش می کند که کشاورزان از قارچ کش های تأیید شده برای کنترل قارچ های مضر استفاده نمایند. البته وی یادآور می شود که استفاده از این مواد باید تحت نظر کارشناسان کشاورزی صورت گیرد تا از صدمه به کیفیت محصول و محیط زیست جلوگیری شود.
به گفته این متخصص، تناوب زراعی و پاکسازی باغ از بقایای گیاهی که امکان دارد بعنوان منبع قارچ عمل کنند، از اقدامات مهم در جلوگیری از تولید آفلاتوکسین است. همینطور حذف پسته های آلوده یا صدمه دیده از سطح باغ می تواند از گسترش قارچ جلوگیری نماید.
مرادی، به کشاورزان پیشنهاد می دهد که از مواد جاذب سم، مانند خاک رس فعال، در فرایند خشک کردن استفاده نمایند. این مواد می توانند میزان آفلاتوکسین موجود در محصول را کاهش دهند.
این کارشناس سفارش می کند که کشاورزان به صورت منظم نمونه هایی از محصولات خویش را برای آزمایش آفلاتوکسین به لابراتوار های معتبر ارسال نمایند. این کار سبب می شود که در صورت وجود آلودگی، اقدامات لازم به سرعت صورت گیرد و از خسارت های بیشتر جلوگیری شود.
مرادی، در انتها اظهار داشت: آموزش کشاورزان و استفاده از تکنولوژی های جدید، نظیر فناوری پلاسما، برای حذف آفلاتوکسین گامهای مهمی در تضمین سلامت و کیفیت محصولات کشاورزی هستند. اگر کشاورزان این سفارش ها را جدی بگیرند، نه تنها محصولاتی سالم تر تولید خواهند کرد، بلکه جایگاه پسته ایران در بازارهای جهانی هم ارتقا می یابد.
عواقب عدم مهار آفلاتوکسین در محصول پسته
کمالی حسنی، کارشناس اقتصادی استان کرمان هم می گوید: آفلاتوکسین، بعنوان سمی قوی و خطرناک که توسط قارچ هایی مانند Aspergillus flavus تولید می شود، تهدیدی جدی برای پسته و بازار آن بحساب می آید. اگر اقدامات مؤثر برای مهار این سم انجام نشود، نتایج روی می دهد که تاثیر منفی بر اقتصاد دارد.
وی اضافه کرد: پسته یکی از محصولات استراتژیک و ارزآور ایران است. خیلی از کشورهای مقصد صادرات، همچون اتحادیه اروپا، قوانین سخت گیرانه ای برای میزان آفلاتوکسین مجاز در محصولات غذایی دارند. اگر پسته آلوده باشد، به سرعت از بازارهای بین المللی کنار گذاشته می شود. این اتفاق سبب بازگشت محصولات از مبادی صادراتی و تحمیل هزینه های سنگین به کشاورزان و صادرکنندگان خواهد شد.
حسنی، اظهار داشت: آلودگی پسته به آفلاتوکسین سبب کاهش اعتماد مصرف کنندگان می شود. این مساله نه تنها به کاهش تقاضای داخلی منجر می شود، بلکه می تواند تصویری منفی از کیفیت پسته ایرانی در ذهن مشتریان جهانی ایجاد نماید و رقبا را در جایگاه بهتری قرار دهد.
وی افزود: آلوده بودن پسته به آفلاتوکسین مستقیماً بر قیمت محصول تاثیر می گذارد. خریداران داخلی و خارجی حاضر به پرداخت قیمت مناسب برای محصولی باکیفیت پایین نیستند. این امر سبب می شود درآمد کشاورزان کاهش پیدا کند و انگیزه آنان برای ادامه فعالیتهای کشاورزی کم شود.
وی اظهار داشت: مصرف محصولات آلوده به آفلاتوکسین برای سلامت انسان خطرناک می باشد. این سم سبب مسمومیت های حاد و بیماری های جدی مانند سرطان کبد، مشکلات سیستم ایمنی، و اختلالات گوارشی می شود. در نتیجه، ادامه تولید پسته آلوده می تواند به سلامت مصرف کنندگان داخلی صدمه جدی وارد کند.
وقتی آلودگی گسترش یابد، حذف آفلاتوکسین از محصولات فرآوری شده هزینه بر خواهد بود. فناوری های جدید، مانند پلاسما یا مواد جاذب سم، نیازمند سرمایه گذاری قابل توجه هستند. این هزینه ها امکان دارد فشار مالی بر کشاورزان و صنایع مرتبط وارد کند.
حسنی بیان نمود: عدم مدیریت آفلاتوکسین می تواند منجر به تکثیر قارچ های مولد این سم در خاک و محیط باغ شود. این مساله سبب کاهش کیفیت خاک، آلودگی منابع آبی، و کاهش بهره وری زمینهای کشاورزی در بلند مدت خواهد شد.
این کارشناس اقتصادی اظهار داشت: کشورهایی مانند آمریکا و ترکیه که تولیدکنندگان بزرگ پسته هستند، از آلودگی محصولات ایران به آفلاتوکسین بعنوان فرصتی برای توسعه بازار خود استفاده می نمایند. در صورت عدم مهار، سهم ایران از بازار جهانی به تدریج کاهش خواهد یافت و رقبای ما جایگزین خواهند شد.
وی افزود: صنایعی که به تولید و فرآوری پسته وابسته اند، مانند بسته بندی، فرآوری، و صادرات، بشدت تحت تاثیر آلودگی آفلاتوکسین قرار می گیرند. کاهش تقاضا و قیمت محصول سبب زیان دهی این صنایع و حتی تعطیلی بعضی از آنها خواهد شد.
مهار آفلاتوکسین، نه فقط جهت حفظ سلامت مصرف کنندگان ضروریست، بلکه برای حفظ جایگاه ایران در بازارهای جهانی و پیشگیری از زیان های اقتصادی و زیست محیطی اهمیت حیاتی دارد. اقدامات پیشگیرانه، آموزش کشاورزان، و استفاده از تکنولوژی های جدید، همچون راه اندازی کارخانه های آلودگی زدایی مانند فناوری پلاسما، می توانند آینده ای مطمئن تر برای پسته ایران تضمین کنند.
آلودگی پسته به آفلاتوکسین سال ها مانعی بزرگ در راه صادرات این محصول ارزآور بود؛ اما افتتاح کارخانه پلاسما در رفسنجان نشان داده است که با استفاده از تکنولوژی های جدید و همکاری میان دولت و بخش خصوصی، میتوان این چالش را برطرف کرد. این اقدام نه تنها اعتبار پسته ایرانی را در بازارهای جهانی بازمی گرداند، بلکه به تقویت اقتصاد محلی و کاهش مشکلات کشاورزان هم کمک می نماید.
با این حال، برای دستیابی به نتایج مطلوب تر، حمایت مداوم از کشاورزان، سرمایه گذاری در زیرساخت ها و توسعه کارخانه های مشابه در دیگر نقاط کشور ضروری می باشد.
تنها در این صورت است که میتوان پسته ایران را به جایگاه واقعی خود در بازارهای جهانی رساند و از خسارت های ناشی از آفلاتوکسین جلوگیری کرد.
منبع: golcharm.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب